Setna rocznica odzyskania niepodległości przez Polskę, to nie tylko czas wielkiego świętowania ale także refleksji nad naszą historią. Tak się składa, że ta refleksja dotyczy, przede wszystkim, kwestii politycznych i walki zbrojnej. Na obraz „stulecia niepodległej” składają się więc głównie nasi polityczni przywódcy, bohaterscy żołnierze i ich dowódcy. Oczywiście należy się im pamięć i chwała. To oni budowali Rzeczpospolitą i walczyli o nią, składając często swoje życie w ofierze. Ale przecież te sto lat to nie tylko walka. To także budowa podstaw gospodarki, kultura, oświata i nauka czy wreszcie codzienne problemy Polaków. Te wszystkie dziedziny, razem wzięte, tworzą dopiero pełny obraz naszej historii. Jednej z nich chciałbym poświęcić ten tekst. Jest nią nauka i technika. Nie lubimy uczyć się o niej na lekcjach historii, bo to nudne i tyle nazwisk do zapamiętania. Niewiele mówi się o niej w mediach. Można odnieść wrażenie, że nie mamy się tu czym pochwalić. Czy tak jest rzeczywiście? Czy wśród Polaków, w XX wieku, nie było nikogo (lub bardzo niewielu), kto swoimi dokonaniami wpłynął na rozwój cywilizacji? Byli i to bardzo wielu! Fakt, znaczna część z nich, z różnych powodów (głównie politycznych i ekonomicznych), większą część życia spędziła za granicą. Niektórzy przyjęli inne obywatelstwo. Gdy jednak wczytywałem się w ich życiorysy, zauważyłem, że praktycznie wszyscy do końca życia przyznawali się do polskości i byli z tego dumni. Tylko my jakoś o nich zapomnieliśmy.

Przypomnijmy więc sobie przynajmniej niektórych.

NIEZNANI POLSCY NOBLIŚCI:

Tadeusz Reichstein (1897 – 1996) – biochemik. W 1950 roku otrzymał Nagrodę Nobla„w dziedzinie fizjologii lub medycyny”, za prace dotyczące chemicznej struktury i biologicznego działania hormonów kory nadnercza. Większość życia spędził w Szwajcarii.

Józef Rotblat (1908 – 2005) – fizyk i radiobiolog. Wyjechał do Wielkiej Brytanii na dwa dni przed agresją niemiecką na Polskę. Był uczestnikiem „Projektu Manhattan”(budowa pierwszej bomby atomowej). W 1957 roku, wspólnie z filozofem Bertrandem Russellem, założył międzynarodowy ruch uczonych na rzecz likwidacji broni masowej zagłady „Pugwash”. W 1995 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla a w 1998 brytyjska królowa Elżbieta II nadała mu szlachectwo. Do końca życia powtarzał, że „Jest Polakiem, tylko z brytyjskim paszportem”.

A to inni wybitni ale mało znani Polacy:

Paul Baran - amerykański informatyk polskiego pochodzenia, pionier internetu. Opracował sposób przesyłania danych między komputerami (komutacja pakietów).

Mieczysław Grzegorz Bekker - inżynier, konstruktor, współtwórca pojazdów księżycowych. Wygrał konkurs NASA na opracowanie i zbudowanie pojazdu księżycowego Lunar Roving Vehicle dla programu Apollo.

Maksymilian Faktorowicz - producent i wynalazca kosmetyków, założyciel słynnej na całym świecie firmy kosmetycznej - Max Factor

Kazimierz Funk - biochemik, twórca nauki o witaminach. Jako pierwszy wyodrębnił witaminę B oraz wprowadził termin witamina.

Rudolf Gundlach - w 1934 roku skonstruował czołgowy peryskop odwracalny, który bez zmiany pozycji obejmował pole widzenia o wartości 360 stopni. Wynalazek stosowany do dzisiaj, opatentowano we Francji, Wielkiej Brytanii i Szwecji. Plany peryskopu wykradli Niemcy i Rosjanie.

Józef Hofmann - żył w latach 1876-1957. Amerykański pianista, kompozytor, także wynalazca, pochodzenia polskiego. Jeden z najwybitniejszych pianistów XX wieku. Jest autorem m.in. wycieraczek szyb samochodowych i resorów.

Józef Stanisław Kosacki - inżynier i saper. W roku 1941 skonstruował ręczny wykrywacz min działający na zasadzie elektromagnetycznej. Na masową skalę został wykorzystany po raz pierwszy w 1942 roku w bitwie pod El – Alamein.

Tadeusz Jan Krwawicz - jeden z najwybitniejszych na świecie autorytetów w dziedzinie okulistykil. Jako jeden z pierwszych naukowców w Polsce, zajął się plastycznymi operacjami rogówki w celu wyrównania wad refrakcji.

Stefan Kudelski – polski elektronik i wynalazca, twórca serii profesjonalnych magnetofonów  Nagra, podstawowego typu magnetofonu używanego przez reporterów radiowych, telewizyjnych i studia filmowe na całym świecie, laureat nagród amerykańskiej Akademii Filmowej, doktor honoris causa Politechniki Federalnej w Lozannie. Jego magnetofony, jako jedyne, działały w kosmosie.

Jan Łukasiewicz - matematyk który w 1920 roku opracował "polski odwrotny system notowania" (RPN - Reverse Polish Notation) - stosowany do dziś w markowych kieszonkowych kalkulatorach.

Henryk Magnuski - inżynier telekomunikacji, twórca jednego z pierwszych walkie-talkie.

Bronisław Malinowski – antropolog. Stworzył on podstawy teorii funkcjonalistycznej i metody obserwacji uczestniczącej. Do dzisiaj stanowią one podstawę do prac badawczych w takich dziedzinach nauki jak: antropologia, etnologia, religioznawstwo czy socjologia.

Stefan Feliks Manczarski - był jednym z pierwszych na świecie twórców telewizji. W 1929 roku skonstruował pierwszy polski telewizor.

Marian Mazur - w latach 1935-1939 zbudował pierwszy na świecie system telefonii automatycznej.

Ignacy Mościcki - opracował metodę umożliwiającą produkcję kwasu azotowego z powietrza (stosowanego do produkcji barwników, środków farmaceutycznych i materiałów wybuchowych). Prezydent Rzeczypospolitej w latach 1926 – 1939.

Gabriel Narutowicz - wybitny konstruktor oraz inżynier. Jego prace naukowe oraz realizacje spowodowały, że został uznany za jednego z najwybitniejszych europejskich twórców elektrowni wodnych i świetnego znawcę zagadnień geologicznych. Pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej (grudzień 1922).

Kazimierz Prószyński - skonstruował pierwszą na świecie kamerę filmową. Dzięki jego wynalazkowi powstała pierwsza lotnicza kronika wojenna (1918 rok).

Alojzy Świętosławski - w 1935 roku skonstruował superczuły termometr, zwany ebuliometrem Świętosławskiego, który pozwalał mierzyć temperaturę wrzących cieczy z dokładnością do 0,005 stopnia Celsjusza.

Władysław Tryliński - inżynier komunikacji. W 1935 roku opatentował twardą nawierzchnię z sześciokątnych płyt, od jego nazwiska nazywaną trylinką. Opatentował też żelbetonowe podkłady kolejowe (używane na całym świecie).

Kazimierz Żegleń - polski ksiądz, mieszkający na stale w USA. Wynalazł między innymi kamizelkę kuloodporną i bezdętkowe opony samochodowe, pracował nad materiałami kompozytowymi.

To tylko niektórzy z długiej listy Polaków, którzy przyczynili się do rozwoju różnych dziedzin nauki i techniki. Zapewniam, że takich osób jest znacznie więcej. Warto o nich pamiętać. Oni także tworzyli historię, zarówno naszą jak i całego świata. Powinniśmy być z nich dumni.

 autor: Jarosław Kobus