Trwa Dekada Bioróżnorodności ogłoszona przez ONZ (2011-2020). Narody Ziemi w tym okresie starają się zwrócić uwagę na zagrożoną różnorodność biologiczną. Akcentują wartość kulturową, przyrodniczą i gospodarczą bioróżnorodności. Bioróżnorodność ma bowiem podstawowe znaczenie zarówno dla ewolucji organizmów jak i dla zachowania mechanizmów, które podtrzymują życie na naszej planecie. Warto zastanowić się nad tym przesłaniem.
Ludzie potrzebują kontaktu z żywą przyrodą a nie tylko z betonem, cegłą czy asfaltem. Wprawdzie w miastach nie brakuje zieleni, jednak są to głównie zadbane parki, skwery i równiutko przystrzyżone trawniki. Jest też przestrzeń zarezerwowana na parkingi i chodniki. Dzikich enklaw zieleni wkomponowanych w miejską przestrzeń osiedlową znajdziemy niewiele. A przecież nie trzeba działań nadzwyczajnych, aby je stworzyć pośród miejskich murów. Wystarczy kosząc osiedlowy trawnik, pozostawić choćby niewielką jego część, której nie tknie kosiarka. I w krótkim czasie zobaczymy na tym nie koszonym skrawku siłę przyrody. Powstanie piękna enklawa zieleni w środku miasta z bogactwem chwastów. Chwastami zwykło się nazywać wszystkie rośliny dziko rosnące uznane powszechnie za uciążliwe i bezużyteczne. Jednak to stwierdzenie słusznym nie jest, zważywszy, że cenne zioła są pospolitymi chwastami. Rośliny te pełnią też rolę „stołówki” oferującej urozmaicony jadłospis dostosowany do smakowych gustów różnorodnej zwierzęcej „klienteli”. Jesteśmy w tym szczęśliwym położeniu (dosłownie), że żyjemy w mazurskim środowisku należącym do najczystszych w kraju. W mazurskich miasteczkach niemal na każdym kroku widać niewielkie dzikie chwastowiska. One dowodzą, że w środku miasta świat przyrodniczy jest równie bogaty i ciekawy jak na obszarach otulinowych miast i na wsiach.
Chwastowisko
Żmijowiec zwyczajny
Na kwiatkach chwastów zobaczymy pracowitą pszczołę miodną (Apis mellifera) jak zbiera pyłek. Sczesuje go z pylników do specjalnych koszyczków znajdujących się na odnóżach trzeciej pary za pomocą szczoteczek. Napełnione koszyczki wyglądają jak wypchane siatki z zakupami. Lśniak szmaragdek (Adscita statices) mimo niewielkich rozmiarów (rozpiętość skrzydeł ok. 2,5 cm) jest łatwy do zauważenia ze względu na niebiesko-zielone, jednolicie ubarwione skrzydła pierwszej pary z metalicznym połyskiem.
Pszczoła miodna
Lśniak szmaragdek
Wspaniale kamuflujący się 1-centymetrowy kwietnik (Misumena vatia) to wyjątkowy pająk. Ma ukośnie rozstawione odnóża podobnie jak krab, przy czym przednie są dłuższe od tylnych. Nie buduje pajęczyny, tylko poluje na zdobycz z zasadzki, czatując na.....kwiatkach. Jego ofiarami są owady zapylające kwiaty często większe od niego samego. Samica kwietnika jest jak kameleon, bo dostosowując swoje ubarwienie do koloru kwiatka bywa niezauważona przez przyszłe ofiary. W środku lata rozkwita cykoria podróżnik (Cichorium intybus), piękna, wysoka (do 1,2m) rozgałęziona roślina. Cykoria wytwarza kwiaty niebieskie, czasem białe lub różowe. Na nich biesiaduje bzyg brzęk (Scaeva pyrastri). Odwłok tej muchówki ma czarny kolor z białawymi przepaskami, przerwanymi na środku. Owad świetnie lata, potrafi także zawisać nieruchomo w powietrzu. Na mrągowskich chwastowiskach mamy szansę zobaczyć wojsiłkę pospolitą (Panorpa communis) przedstawiciela wojsiłkowatych, grupy starej ewolucyjnie. Owad ma smukłą budowę (długość ciała do 2 cm), długie odnóża i dwie pary skrzydeł o rozpiętości około 3 cm z licznymi żyłkami i brunatnymi plamkami tworzącymi krótkie przepaski. U obu płci cudacznie wygląda aparat gębowy. Jest rurkowaty, wydłużony a otwór gębowy skierowany w dół i ku tyłowi.
Pająk kwietnik
Bzyg brzęk
Wojsiłka pospolita
Lato i jesień bywają dżdżyste. Takie warunki to raj dla ślimaków. Do pędu usychającej bylicy pospolitej przylgnął roślinożerny wstężyk gajowy (Cepaea nemoralis). To synantropijny ślimak. Wstężyki posiadają pasiaste muszle o dużym barwnym zróżnicowaniu. Otwór wlotowy muszli wstężyka gajowego otacza charakterystyczna ciemna warga.Wśród usychających traw wypatrzeć można białawe lub białawo-brązowe kuliste twory występujące pojedynczo lub zbiorowo. To kokony tygrzyka paskowanego (Argiope bruennichi) pająka z rodziny krzyżakowatych. W tych domkach zimują jaja a potem małe pajączki. Kokony przędzie jesienią zapobiegliwa samica. Tygrzyk to jeden z najpiękniejszych pająków. Swoją polską nazwę zawdzięcza ubarwieniu podobnemu do futra tygrysa.
Wstężyk gajowy
Zimowy kokon tygrzyka paskowanego
Tygrzyk paskowany
W miastach żyje wiele ptaków poszukujących pokarmu na chwastowiskach w ciągu całego roku, nie tylko zimową porą.
Szczygły na chwastowisku
Tych kilka przykładów z naszego bliskiego otoczenia pokazuje bioróżnorodność dosłownie na wyciągnięcie ręki. Trzeba jedynie zatrzymać się na chwilę i patrzeć..... Ciekawość świata, otwartość na ludzi i umiejętność podziwiania wystarczy, aby inaczej widzieć otaczający świat. Albert Einstein mawiał „Wpatrz się głęboko, głęboko w przyrodę a wtedy wszystko lepiej zrozumiesz”
Jak możemy pomóc przyrodzie zachować ginącą i ciągle niedocenianą bioróżnorodność??
Uczono nas tego od przedszkola. Mówiono- szanuj przyrodę, nie niszcz roślin, nie zabijaj zwierząt, dokarmiaj ptaki, gdy przyjdzie sroga zima, wiosną powieś budki lęgowe, nie śmieć.
Wypalanie traw, zbyt częste koszenie trawników to niszczenie zwierzęcych kryjówek, co powoduje spadek liczby owadów. To ograniczanie nasion wydawanych przez trawy. A przecież owady i owoce traw są pokarmem m.in. ptaków. Nawet resztki pokarmowe pakujemy do szczelnych worków i ptak nie jest w stanie z nich skorzystać. Coraz intensywniej osuszamy tereny podmokłe i zabagnione, choć to siedliska płazów, ptaków brodzących i wodno- błotnych. Przykładów dewastacji śodowiska jest o wiele więcej. Niestety.
Dbałość o bioróżnorodność to stosowanie w codziennym życiu sozologicznej zasady 3 U, jak twierdzi profesor Stanisław Czachorowski z UWM w Olsztynie
· Unikaj kupowania rzeczy zbędnych, kupuj rzeczy wielokrotnego użytku, które posłużą ci wiele lat. Gdy się zepsują, naprawiaj, a nie wyrzucaj na śmietnik i nie kupuj nowych
· Używaj opakowań ekologicznych, które po spełnieniu funkcjii użytkowej mogą po ewentualnej modyfikacji pełnić inne funkcje (np. szklane opakowania)
· Utylizuj segregowane śmieci jako surowiec wtórny, który nie trafi na wysypisko lecz do powtórnego przerobu (np. zniszczone ubrania, makulatura itp).
Spróbujmy przewartościować sposób myślenia (mieć czy być ??)- nie cieszyć się nadmierną konsumpcją, ale cieszyć się spotkaniami z ludźmi i z przyrodą, szczególnie tą najbliższą, na wyciągnięcie ręki. Nie musisz wyjeżdżać daleko, aby się na chwilę „wyłączyć”z zabieganego świata. Posłuchaj muzyki przyrody i popatrz na piękno natury, wszak to dopełnienie naszego życia.
Maria Olszowska